Brandjes van Baalen in het nieuws

Op de website van de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus is een leuk interview met Rob van Baalen gepubliceerd. Onderstaand hebben we het artikel overgenomen, maar je kunt het origineel ook lezen op: https://bna.nl/voorbeeldprojecten-toegankelijkheid/toegankelijkheid/raadhuis-aalsmeer .

Raadhuis Aalsmeer

Toegankelijkheid voor iedereen was geen thema toen architect J.F. Berghoef het Raadhuis van Aalsmeer zestig jaar geleden ontwierp, dat zie je alleen al aan de entrée met bordestrappen. ‘Het ontwerp vertrok vanuit het formele karakter van het gebouw’, zegt architect Rob van Baalen van bureau Brandjes Van Baalen, dat het raadhuis de afgelopen jaren renoveerde. Met toegankelijkheid als speerpunt.

Met zijn monumentale bordes verheft het Raadhuis zich letterlijk boven de straat. Ook intern was er een duidelijke hiërarchie tussen gebruikers, die onder meer werd geduid met niveauverschillen in de vloeren. In de jaren tachtig zijn tegelijk met een uitbreiding een nieuwe hoofdentree en lift toegevoegd, maar na een gemeentelijke reorganisatie is dat bouwdeel in 2013 afgestoten. Van Baalen kreeg de opdracht om het oorspronkelijke gebouw – gemeentelijk monument – binnen een half jaar te verbouwen om er een klantencontactcentrum te huisvesten. ‘Toen ik ging kijken, was mijn eerste reactie: hoe moeten de mensen straks naar binnen?’

Nog niet vanzelfsprekend

Het toont dat toegankelijkheid nog geen vanzelfsprekend onderdeel is van transformatieopgaven, die inmiddels tweederde van de bouwproductie vormen. Van Baalen stelde voor om op basis van een analyse van het gebouw en zijn plek in de stad een toekomstvisie te ontwikkelen, waarbij toegankelijkheid, onderhoud en verduurzaming gelijktijdig zijn aangepakt. Omdat er nog geen plan was voor de precieze programmatische invulling van de binnenruimtes, is allereerst een tijdelijke plateaulift bij het bordes geplaatst, zodat het Klantencontactcentrum aan de slag kon. Van Baalen: ‘Daarop aansluitend is de openbare ruimte voor het Raadhuis aangepast; het voorplein is verruimd en met lichte hellingen toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers. Vervolgens hebben we een ontwerp gemaakt voor de volledige renovatie en verduurzaming van het Raadhuis. Daarbij is ook een nieuwe volwaardige lift geplaatst, voor zowel de toegang tot het gebouw als interne toegankelijkheid tussen de verdiepingen. De lift is via een droogloop verbonden met het plein, waar je de toegang herkent aan een cortenstalen portaal.’

Zintuiglijke ervaring en oriëntatie

De welstandscommissie, die meende dat het portaal concurreert met de hoofdentree, en de monumentaliteit van Berghoef’s ontwerp verstoort, keurde het ontwerp af. Van Baalen vond dat vreemd. ‘Wil je het gebouw voor iedereen toegankelijk maken, dan is het essentieel dat je de entrée naar de lift herkent als een gelijkwaardige toegang.’

Uiteindelijk heeft de burgemeester de beslissing van de welstandscommissie overruled en is het entréeportaal gerealiseerd. De visie vertrekt vanuit de zintuiglijke ervaring en oriëntatie, waardoor de bezoeker als vanzelf – zonder bordjes – zijn weg vindt. ‘Dat zit ‘m in de signaalwerking van het entreeportaal, de bestrating die doorloopt in de droogloop, de verlichting; het zijn allemaal hulpmiddelen om toegankelijkheid op een integrale manier vorm te geven.’ Bij een integrale aanpak hoort ook dat je verder kijkt dan de eisen ten aanzien van toegankelijkheid. Van Baalen wijst erop dat de keermuurtjes langs de hellingbanen zo zijn ontworpen dat je er op kunt zitten – of skaten. De LED-verlichting wordt gevoed via de zonnepanelen die op het dak van het Raadhuis zijn geplaatst.

‘Architectuur draait om duurzaam gebruik van onze steden en landschappen’, stelt hij. ‘Het oplossen van toegankelijkheidsvraagstukken in de bestaande bebouwde omgeving biedt dubbele kansen: je kunt een beter gebouw maken én een betere openbare ruimte.’

Facts & figures

Aanpassingen ten behoeve van toegankelijkheid

Herinrichting Openbare ruimte: niveauverschillen in het voorplein zijn opgelost met twee hellingbanen (hellingspercentage 1:20) voorzien van markering in de bestrating bij aanzet en beëindiging van de helling. Verlaagde trottoirband bij taxistandplaats voor drempelloos gebruik met rolstoel en rollator. Accentverlichting langs looproutes.

Gebouw: Ontwerp tweede entrée met lift naar alle verdiepingen. Deze entrée heeft een gelijkwaardige positie ten opzichte van de bestaande hoofdentree, maar is in vormgeving ondergeschikt aan de representatieve bordestrap De trapleuning van de bordestrap is aangepast met een extra lage handleuning, zodat mensen die slecht ter been zijn hem ook kunnen gebruiken.

Interieur: herindeling toiletten met toevoeging van 1 mindervalidetoilet op de belle etage met de burgerzaal. Plaatsing van een trap-plateaulift (een trap die tevens als elektrisch bediende plateaulift ingezet kan worden) voor rolstoelgebruik in het souterrain. Deze overbrugt een hoogteverschil van 95 cm. Het verlagen van de 3 cm hoge hardsteen dorpels bij alle publiekstoegankelijke deuren (zoals bij spreekkamers) tot drempelloze toegangen.